.JPG)
27 Haziran 1829 tarihinde Ruslar tarafından işgal edilen Aşkale, 14 Eylül 1829' da imzalanan Edirne Muahadesi ile Rus işgalinden kurtarılmış, 1877 – 1878 Osmanlı – Rus Harbi’nde ( 93 Harbi ) Ruslar tarafından ikinci kez işgal edilmiştir.
Bu işgal sırasında Aşkale’deki kömür yataklarına önem veren Ruslar, şoseden Yeniköy’e kadar demir yolu inşa etmişlerdir. Halkın "Darhat" dediği dakovil yolunun, aslında hem ulaşım, hem de Kükürtlü kömürünün nakli için inşa edildiği anlaşılmaktadır.
Aşkale, I. Dünya Savaşı sırasında 16 Şubat 1916’da, Ruslar tarafından yeniden işgal edişmiş, ancak 1917 yılında Rusya’da çıkan Bolşevik İhtilali nedeniyle, Rus birlikleri yerlerini dörtyüz kadar eli silahlı Ermeni çetesine bırakarak çekilmişlerdir. Tarihin talihsizliğinin yaşandığı bu dönemde Aşkale, tarihinin en karanlık günlerini Ermeni zulmü ile yaşamıştır. Ermeniler çirkin yüzlerini
.JPG)
Aşkale yerli halkı üzerinde yapmış olduğu akıl almaz zulüm ve işkencelerle göstermiş, barbarlıklarını tarih sahnesine bir kez daha yansıtmışlardır. Bu karanlık günler, Kazım Karabekir komutasındaki düzenli ordunun taarruzuna milis güçlerinin de katılımıyla sona ermiş, 3 Mart 1918' de Aşkale işgalcilerden kurtarılmış ve asli sahiplerinin eline geçmiştir.
Milli Devlet’in kuruluşu aşamasında, toplanan milli kongrelerde Aşkale delegeleri aktif rol oynamıştır. Bu arada Erzurum Kongresi için teşrif eden Mustafa Kemal Paşa'nın, 3 Temmuz 1919'da Aşkale’den geçişini ve Ülkenin 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet yönetimine girişini coşku ile yaşayan
.JPG)
Aşkaleli’ler, daha sonra Mustafa Kemal Paşa’nın Reis-i cumhur sıfatıyla, Eylül 1924 sonunda Aşkale yöresinden Yeniköy yolunu kullanarak Hasankale'deki deprem bölgesine gidişini mutlu bir anı olarak tarihlerine kaydetmişlerdir.
Aşkale, 1923’de Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte yapılan mülki taksimatta nahiye olarak, o zamanlarda Erzurum iline bağlı olan Tercan ilçesine bağlı iken, 1935 yılında Tercan ilçesinin Erzincan iline bağlanması üzerine, yine nahiye olarak Erzurum merkezine bağlanmıştır.
Atatürk’ün son zamanlarında Aşkale’de mutlu bir hadise daha yaşanmış ve bu güne kadar hüküm süren çeşitli devletler zamanında köy ve nahiye konumunda olan Aşkale, 1937 de kaza olmuştur.
.JPG)
COĞRAFİ YAPISI :
Konumu : Tarihi hakkında bilgi verilirken coğrafi konumunun önemi vurgulanan Aşkale, Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Erzurum ilinin 53 km batısında, Erzincan ilinin 120 km doğusunda yer almaktadır. Erzurum ilinin batısındaki son ilçesi olan Aşkale'nin, doğu- batı uzunluğu 50 km, kuzey- güney uzunluğu 46 km ve yüzölçümü 2300 km2 olup, ortalama rakımı (denizden yüksekliği) 1650 m' dir. İlçe, doğusunda
.JPG)
İlimize bağlı Ilıca ilçesi, batısında Erzincan iline bağlı Çayırlı ve Tercan ilçeleri, k0uzeyinde Bayburt ili ve Ilıca ilçesi, güneyinde ise Erzurum'a bağlı Çat ve Erzincan'a bağlı Tercan ilçeleri ile çevrelenmektedir.
Batı-doğu istikametinde uzanan (E 80) transit yolu üzerinde konumlanan Aşkale, Erzurum-Erzincan ve Erzurum-Bayburt-Trabzon yollarının kesiştiği yerde, tarihi İpek Yolu üzerinde bulunmaktadır.
Aşkale, arazi yapısı itibariyle , Palandöken dağlarıyla Otlukbeli ve Gavur dağları uzantılarının adeta kolları arasına aldığı ve Karasu Vadisi’nin açmış olduğu çöküntü içindedir.
.JPG)
Aynı zamanda doğu - batı istikametinde uzanan iki fay hattı arasında kalan İlçe, birinci derecede deprem kuşağında bulunmaktadır. 24-28 Mart 2004 tarihlerinde meydana gelen depremler ilçemizde can ve mal kaybına neden olmuştur.
Bölge genellikle dağlık olup, bu dağlar volkanik yapıdadır. Erzurum ilinin güneyinde bulunan Palandöken dağları, Aşkale'de çeşitli kollara ayrılarak alçalmaktadır. Bu kolların önemli olanları: Dumanlı(2700 m), Güllü( 3250 m), Meryem (2660 m) ve Kılıçkaya (2665 m) dağlarıdır. Kuzeyde uzanan Otlukbeli ve Gavur dağları,
.JPG)
Aşkale bölgesinde Akbaba (2600 m), Yaserçöl (2330 m), Karahalil (2770 m), Yapraklı (2600 m), Çengel (2900 m), Cecan (2975 m) dağları ile Kop dağı (2600 m) bölgesinde düğümlenmektedir.
Bir kısmı da meralarla kaplı olan İlçe arazisi genelde kalkerlidir. Bu arazide, maden devrine ait linyit ve bol miktarda krom yatakları bulunmaktadır.
Cumhuriyet’ten önce Erzurum’un Yavi nahiyesi’ne bağlı büyük bir köy konumunda olan Aşkale, Cumhuriyet’in ilan edilip, kuruluşunu tamamlamasından sonra yapılan mülki taksimatta, Tercan’a bağlı bir nahiye konumuna getirilmiştir. Ancak, o zamanlarda Erzurum’un ilçesi olan Tercan’ın, 1935 yılında Erzincan’a bağlanması üzerine Aşkale, Erzurum ili dahilinde kalmıştır. 1935’ten sonra Erzurum il merkezine bağlı nahiye iken 1937’ de ilçe olan Aşkale’ye, İlçe Kaymakamı ataması da yapılmış ve ataması yapılan İlçe Kaymakamı 21 Haziran 1937’de resmen görevine başlamıştır. Aşkale’nin ilçe oluşundan sonra Kandilli ve Çiftlik olmak üzere iki bucağı mevcut iken, bu bucakları, zamanla bucak teşkilatlarının fiiliyatta yürütülmeyip, söndürülerek
ortadan kaldırılmaları nedeniyle bucak olma sıfatlarını kaybetmişlerdir.
Aşkale’nin ilçe olduğu yıl, nüfusu 2000’i aştığı için Belediye Teşkilatı kurulmuş ve 1938 yılında da Belediye Başkanlığı seçimleri yapılmıştır. İlçeye bağlı Kandilli beldesi 1970, Yeniköy ise 1994 yılında belediyelik olmuş ve İlçe’deki belediye teşkilatı sayısı üçe çıkmıştır. Ancak Yeni yasayla birlikte Nüfusu 2000’nin altında olan belediyelerin kapanmasıyla ilgili resmi gazetede yayımlanan belediyeler kanununu ile Yeniköy ve Kandilli Belediyelerimiz kapatılmıştır.
İlçemiz, merkez ve merkeze bağlı iki belde, 68 köy , 13 mezradan müteşekkil olup, merkezinde 10, beldelerinde 6, köylerinde 63 olmak üzere toplam 79 muhtarlık bulunmaktadır. Bir köyümüz( Ardıçyayla ) göç nedeniyle boşanmış olmakla beraber, tüzel kişiliği devam etmektedir.
Tarihi ve folklorik özellikleri ile belli bir zenginliğe kavuşmuş olan Erzurum kültürü ile Aşkale kültürünü özdeşleştirmek mümkündür. Bunda aynı tarihi yaşamışlık ve birbirine yakın yerleşim merkezi olmaları önemli etkenlerdir. Aşkale halkı, kendine özgü manileri, türküleri, halk değimleri ve mistik folklörüyle bu ortak kültüre katkıda bulunmuş ve bulunmaya da devam etmektedir.
Aşkale, tarihi eserler bakımından fazlaca zengin olmamakla beraber, bir çok tarihi kalıntıları (Aşkale kalesi, Cinis höyüğü, Evrenli kümbeti, Ağveyis hanı, Hacıbekir kervansarayı, Ziravank harabeleri... ),
ziyaret yerleri ve efsaneleri vardır. Bunlardan tarihi kalıntılar tarih araştırmacılarının ,ziyaret yerleri ve efsaneler ise mistik folklör'ün etkili olduğu halkın ilgi alanlarıdır. Ayrıca yakın tarihin izlerini taşıyan ve onu yaşatan "Kop Şehitleri Abidesi" tarihine saygılı Türk halkının ziyaretgahı olarak Aşkale'nin kültürel mirasları arasında yerini almıştır.
İlçemiz sosyal bünyesinde Anadolu'nun değişik kültüründen insanları barındırmakla, tipik bir Anadolu kasabası olmaktan ziyade, modern bir sosyal yapı görünümündedir. Bu durum ,İlçeye hoşgörü ve kültürel zenginlik kazandırmakta ve sosyal yapısı itibariyle içe kapanık değil, değişime açık bir oluşuma katkı sağlamaktadır.
Anadolu kiliminin zengin motiflerinden birinin adı da Aşkale’dir. Kent ve sanayi toplumunun ürünü olan ilişki türünün genel olarak görülmediği yöre halkında, bireyler arası farklılıklar pek az izlenmekte ve hemen hemen aynı değer ölçüleri paylaşılmaktadır. Toplumsal yaşamda milli birlik ve beraberlik anlayışı hakim duygu olup, bu duygu huzur ve güvenin tesisinde en önemli unsuru teşkil etmektedir. Konukseverlik, toplumsal olaylara karşı duyarlılık ve sergilenen dayanışma, Aşkale’nin genel hasletlerinden bazılarıdır.
Aşkale’de sosyal yapının temeli olan aile yapısı ve algılayışlar, Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki geleneksel yapıya göre bazı farklılıklarla kendini göstermektedir. Başlık parası, akraba evlilikleri, evlilikte anne- babanın karar vermesi, çok eşlilik ve benzeri hususlar Aşkale halkı için değerini yitirmiş ananelerdir.
İlçedeki tüm kamu kurum ve kuruluşlarıyla birlikte, Meslek Yüksekokulu ile Çimento Fabrikası, ABS Alçı Fabrikası, kum ocakları ve hizmete sunulacak diğer özel kuruluşların mevcudiyeti, İlçede önemli sayılabilecek insan sirkülasyonu oluşturmakta ve ülkenin çeşitli yörelerinin değişik sosyal gruplarına mensup
vatandaşlarımızın İlçemizde kaynaşmasına vesile olmaktadır. Bu durum, İlçe sakinlerini birbirine yaklaştırmakta, hoşgörü ve tahammül duygularını geliştirmektedir. Siyasi gerginliklerin ve kültürel ayrıcalıkların yaşanmadığı, huzur ve güven ortamıyla Aşkale, Anadolu’muzda yaşamı güzelleştiren yörelerimizden biri durumundadır.
İlçe merkezi genel olarak memur, işçi ve ticaretçi kenti görünümünde olup, bu olgu sosyal bünyeye renklilik; ekonomik yapıya canlılık kazandırmaktadır. Ancak hayvancılık ve çiftçilik de İlçe ekonomisinin önemli unsurlarındandır. İşsizlik ülke standartlarına göre daha düşük düzeydedir.
Kargas ve kargir şeklinde konutlaşmanın olduğu İlçede, düzenli bir imardan bahsedilemez. Marmara depremi, İlçedeki göçü büyük ölçüde durdurmuş, bu durum toplu konut yapımına hız kazandırmıştır. İlçemizde 2004 yılında meydana gelen deprem nedeniyle Toki tarafından 176 adet konut yapılmış, Köylerde ise 649 adet konut ile 415 adet ahır yapılarak vatandaşlara teslim edilmiştir
İlçemiz Erzurum iline 53, Erzincan iline 120, Bayburt iline 76 km uzaklıkta olup, (E 80) karayolu ile (E 87) karayolunun kesiştiği noktada yer almaktadır. (E 80) karayolunun ikiye bölerek geçtiği İlçe merkezinin bütün köylerle bağlantısı sağlanmış durumdadır.
İlçenin diğer il ve ilçelerle bağlantısını sağlayan yolların bakım ve onarımı ile kar ve buzlanma mücadelesi İlçe’de bulunan TCK 121. Bakım Şube Şefliği'nce, köy yollarının kar mücadelesi ise Köy Hizmetleri Bakım Evi tarafından yapılmaktadır. Karayolları 121. Bakım Şube Şefliği sorumluluk alanında 376 km' lik karayolu bulunmaktadır. Bu yolun 305 km’lik kısmı devlet yolu, 71 km' lik kısmı ise il yoludur. Bu yol ağının 32 km 'si beton asfalt, 310 km' si sathi kaplama, 4 km 'si stabilize ve 30 km' si topraktır. Karayolları 121. Bakım Şube Şefliği'nde, 69 personelden, 65 kişisi S / S ,3’ü teknik eleman, 1’i memur olarak görev yapmaktadır. Şubeye bağlı olan bakım evlerinin bir tanesi Aşkale- Bayburt arası Kop dağı zirvesinde, 2’si Erzurum / Aşkale yol ayrımı-İspir arasında ,biri ise Tercan çıkışında bulunmaktadır.
İlçemizde demiryolu ağı da bulunmaktadır. 1939 tarihinde hizmete açılan TCDD Aşkale Gar Şefliği'nden, yıllık ortalama 5000-6000 arası yolcu, 100 bin ton yük nakli yapılmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder